Ja! Ondanks dat circulariteit een populair onderwerp is, wordt er meer gepraat dan daadwerkelijk gehandeld. Het jaarlijkse Circularity GAP Report van Circle Economy laat zien dat er de afgelopen vijf jaar bijna drie keer meer over de circulaire economie is geschreven en gediscussieerd. Toch blijft de echte vooruitgang uit.

Ook in België is de circulaire economie een hot topic. Politieke partijen hebben hun programma’s en het Vlaams regeerakkoord benoemt circulariteit expliciet. Maar plannen en beloftes moeten vertaald worden naar actie.

In 2024 werd gemeten dat de wereldwijde consumptie de laatste 5 jaar omhoog ging met 28%, terwijl de globale circulariteit met 21% daalt. Circulariteit wordt gemeten aan de hand van het gebruik van secundaire materialen, zoals gerecycleerde grondstoffen.

In rijke landen resulteert deze consumptiegroei bovendien niet per se in meer welzijn, gemeten via de Human Development Index. Dit roept de vraag op of argumenten tegen duurzaamheidsregels – zoals dat ze innovatie zouden remmen – wel gegrond zijn. Economen wijzen er steeds vaker op dat politici minder zouden moeten leunen op traditionele maatstaven zoals het bruto binnenlands product (bbp) en meer aandacht moeten hebben voor bredere indicatoren van welzijn.

Gelukkig zijn er landen die wél stappen zetten. Duitsland heeft recent een nationale strategie voor de circulaire economie aangekondigd. Hun aanpak is ambitieus, met doelen zoals:

Tegen 2030: 26% van de grondstoffen opnieuw in de keten brengen.

Tegen 2050: grondstofverbruik per persoon vermindert met 6 tot 8 ton.

Naast milieuwinst erkent Duitsland ook economische voordelen. Door minder afhankelijk te worden van grondstoffen kunnen schokken in toeleveringsketens beter worden opgevangen. Bovendien wordt verwacht dat de circulaire economie tegen 2030 jaarlijks 12 miljard euro aan bruto toegevoegde waarde en 120.000 nieuwe banen zal opleveren.

Hoewel details over de uitvoering nog ontbreken, is het lovenswaardig dat Duitsland inzet op samenwerking met diverse maatschappelijke actoren.

In Vlaanderen zijn de ambities ook groot. Vlaanderen Circulair, het bevoegde overheidsdepartement, werkt aan zes “werkagenda’s” voor sectoren zoals bouw, chemie en voeding. Tegen 2030 wil Vlaanderen haar materialenvoetafdruk met 30% verminderen.

Toch ontbreekt vaak de vertaalslag van plannen naar uitvoering. Te veel blijft hangen in discussies en agenda’s. Een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden over departementen en sectoren kan helpen om de circulaire economie te versnellen.

De kennis is er namelijk al. Dit wordt niet alleen duidelijk uit de vele start-ups en bedrijven die bezig zijn met circulaire initiatieven ook uit de 7 hefbomen die de overheid erkend om drempels te overwinnen over verschillende sectoren zijn geïdentificeerd. Als regio hebben we zelfs de luxe met een onderzoeksgroep die circulariteit monitort en de gegevens openbaar maakt. Enkel zou die monitor nog moeten beginnen leven en hiervoor stellen we voor dat het duidelijk wordt wie verantwoordelijk is voor welk doel. In het begin is het natuurlijk nooit leuk als je weinig tot niets kan rapporteren maar het zet wel iets in gang. Het is een stok achter de deur en die is nodig. Want waar de Vlaamse overheid in het ene document zegt tegen 2030 minder materialen te willen verbruiken, wordt dat in een ander document zoals Vizier 2030 al afgezwakt naar “naar gelang we niet inboeten in levenskwaliteit”.